بررسی، ارزیابی و تعیین منشاء احتمالی هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه‌ای (PAHs) در گرد و غبار خیابان، شهر اهواز: با نگرشی بر زمین شیمی پزشکی

مقدمه: به طور عمده گرد و غبارهای خیابانی تحت تأثیر آلودگی هیدروکربن­ های آروماتیک چندحلقه­ای (PAHs) قرار دارد. PAHs ترکیبات آلی هستند که فقط از کربن و هیدروژن ساخته شده­اند و دارای دو یا بیش از دو حلقه­ی بنزنی می­باشند. حضور این ترکیبات در گرد و غبار خیابان، از منابع مختلف موجود در شهر، مانند وسایل نقلیه و صنایع منشاء می­گیرد و ممکن است که سلامت انسان و محیط زیست را تحت تأثیر قرار دهد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی میزان تأثیر این ترکیبات بر سلامت انسان ­ها و محیط زیست می­باشد. مواد و روش ها: به منظور ارزیابی تعیین منشاء احتمالی هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای در گرد و غبار خیابان شهر اهواز، تعداد 10 نمونه گرد و غبار از سطح شهر اهواز در فروردین ماه 1392جمع آوری شد. نمونه­ها پس از آماده­سازی توسط دستگاه GC/MS آنالیز شدند. جهت تعیین منشاء احتمالی هیدروکربن­ های آروماتیک چند حلقه­ای از نسبت­ های زمین شیمیایی آروماتیکی و آنالیزهای آماری تحلیل خوشه­ای (CA) و تحلیل اجزای اصلی (PCA) استفاده گردید. یافته های پژوهش: از 16 ترکیب PAH مهم تعیین شده توسط EPA، 13 نوع ترکیبPAH  در نمونه­ های گرد و غبار شناسایی شد. دامنه مجموع غلظت ترکیبات PAH شناسایی شده بین 56/271 تا 58/3211 Ppb بود. مقدار ΣCOMB/ΣPAH بین 53/0 تا 71/0Ppb با میانگین 66/0 Ppb بود. نسبت Ant/(Ant+Phe) بین 10/0 تا 37/0 Ppb و (BaA/(BaA+Chr بین 17/0 و 57/0 Ppb و IND/(IND+BGP) نیز بین 28/0 تا 37/0 Ppb مشخص شد در همه ایستگاه­ های نمونه برداری، احتمال سرطان­زایی به وسیله فاکتور معادل سمیت(TEF) برای همه ترکیبات PAH محاسبه شد که مقدار بدست آمده ، کمتر از مقدار استانداردی بود که توسط کشور کانادا برای حفاظت سلامت انسان معین شده است (BaPeq600 Ppb ). بحث و نتیجه گیری: در این مطالعه، نسبت­ های مولکولی و نتایج آنالیز آماری نشان دهنده منبع پیروژنیک برای PAH های ورودی به گرد و غبار خیابان و احتراق سوخت فسیلی بودند. بنزو پیرن به عنوان سرطان­زا ترین ترکیب PAH ، در همه­ی ایستگاه ­های نمونه­برداری با غلظت ­های مختلفی تشخیص داده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که شهر اهواز به دلیل قرارگیری صنایع بالادستی و پایین دستی نفت، گاز و پتروشیمی شدیداَ تحت تأثیر این فرایندها به لحاظ نوع و ترکیب  PAH ها می­باشد.